Araştırmacı Dr. Aleksandra Berditchevskaia’dan yapay zekâ kullanıcılarına ikaz: Eleştirel bakış koşul

Kolektif zekâ üzerine araştırmalar yapan, insan ve makine zekâsının sorun tahlilinde nasıl bir ortaya getirilebileceğini ele alan “Zihinlerin ve Makinelerin Geleceği” isimli raporun başyazarı, Nesta Kolektif Zekâ Tasarım Merkezi baş araştırmacısı Dr. Aleksandra Berditchevskaia, öğrencilerin yapay zekâyı nasıl kullandıklarının kıymetine dikkat çekti. Dr. Berditchevskaia, “Eğer bu araçları kendi hünerlerini geliştirmek için kullanıyorlarsa, bilgileri eleştirel bakışla değerlendirebiliyorlarsa hayli faydalı olabilir. Burada kıymetli olan yapay zekânın hudutlarının farkında olmak. Bu araçlar vakit zaman ‘halüsinasyon’ görebilir. Yani kulağa mantıklı gelen ancak aslında büsbütün yanlış bilgiler verebilirler. Hatta var olmayan kaynaklar uydurabilirler. Cevapları, kimi kültürel bağlamlarda hassasiyetten uzak ya da önyargılı olabilir” dedi.

Hisar Okulları’nca düzenlenen “Düşünce Okulu:Kolektif Akıl İle Eğitimi Yine Tasarlamak” başlıklı konferansa katılmak üzere Türkiye’ye gelen Dr. Aleksandra Berditchevskaia, insan ve makine zekâsı, geleceğin eğitimi, yapay zekânın yanlışsız kullanımı üzere mevzulardaki sorularımızı yanıtladı.

– İnsan ve makine zekâsı nasıl birleşiyor?

Şimdiye kadar yapay zekânın bireylerin yetkinliklerini artırma ya da muhakkak vazife ve rolleri otomatikleştirme tarafındaki tesirine odaklanıldı. Lakin beni daha çok heyecanlandıran, şimdi gereğince keşfedilmemiş bir alan var: Yapay zekânın kolektif zekâyı, yani nasıl birlikte çalıştığımızı ve iş birliği yaptığımızı geliştirme potansiyeli. Bu birleşimin en az dört yolu var:

Yapay zekâ, devasa ölçüde insan bilgisini ve yapılandırılmamış bilgiyi anlamlandırmamıza ve içindeki yeni kalıpları keşfetmemize yardımcı olur.

Yapay zekâ asistan rolünde: Ferdî katkıları artırarak küme ya da kolektif süreçlere dahil eder.

Yapay zekâ yönetici rolünde: Küme içindeki iş akışlarını organize eder ya da bilgi alışverişi, uyum ve bağlantının daha tesirli yürütülmesine yardımcı olur.

Yapay zekâ iş birliği yapan bir üyeymiş üzere sürece katılır.

Bugün daha çok birinci iki kullanım örneğini görüyoruz; lakin yapay zekânın, iş birliği yapma, uyum sağlama ve birlikte sorun çözme yeteneğimizi geliştirmek için kullanmanın çok daha büyük bir potansiyeli var.

YARATICILIK VE SÜRAT…

– Teknoloji ve insanın birleşimi, yaratıcılığı nasıl artırıyor ve yeni fırsat pencereleri nasıl açıyor?

Doğru kullanıldığında bu birleşim birçok potansiyel alan yaratıyor. Örneğin fikir üretimi bunlardan biri. Yapay zekâ ile insanların fikir üretme süreçlerindeki güçlü istikametleri farklı. ChatGPT üzere araçlar fikir üretiminde çok daha süratli çalışıyor. Lakin beşerler tarafından üretilen fikirler ekseriyetle daha özgün ve yenilikçi oluyor. Şayet fikir üretim süreçlerini hakikat biçimde tasarlarsak, insan zekâsının yaratıcılığından ve yapay zekânın sürat ve kalite avantajından tıpkı anda faydalanabiliriz. kişi fikir üretmeye çalışırken, yapay zekâ bir çeşit başlangıç kıvılcımı sağlayabilir.

Bir başka örnek ise kıssa anlatıcılığı. Hepimizin yaşadığı o boş sayfaya bakma anı vardır. Yazmaya nereden başlayacağını bilememek. Lisan modelleri, başlangıç cümleleri önererek bu birinci adımı atmamıza yardımcı olabilir. Birebir vakitte bir muharririn fikirlerini test edebileceği ‘eleştirel bir dost’ ya da bir editör üzere çalışabilir; taslağı gözden geçirip tutarsızlıkları tespit edebilir.

– Türkiye’de öğrencilerin yapay zekâyı çoğunlukla ödev yapmak için kullanması yanlışsız mu?

Bu sorunun net bir yanıtı olduğunu düşünmüyorum. Öğrencilerin bu araçlarla daha şuurlu ve eleştirel bir biçimde etkileşim kurmasına yardımcı olmalıyız. Ben okuldayken farklı bilgi kaynaklarının kalitesini nasıl değerlendireceğimizi öğrenirdik Bugün bu eğitimin kapsamını genişletip yapay zekâ üzere yeni bilgi kaynaklarını da nasıl kullanacağımızı öğretmemiz gerekiyor. Sonuç olarak, yapay zekânın ferdi verimliliği ve yaratıcılığı artırmakta, hatta okul ortamında küme çalışmalarını güçlendirmekte büyük potansiyeli var. Fakat bu potansiyelin gerçekleşmesi, öğretmenlerin, okulların ve tüm eğitim sisteminin şuurlu ve yönlendirici adımlar atmasına bağlı.

HEYECAN VERİCİ BİR DÖNEM

– Eğitim ve okulların geleceği hakkında ne düşünüyorsunuz?

Bence şu an, eğitimin geleceğini yine hayal etmek için hakikaten heyecan verici bir devirdeyiz. Ne olursa olsun, bu geleceği tanımlarken ve şekillendirirken gençleri ve öğretmenleri sürece dâhil etmek çok değerli. Zira eğitim sisteminin ön safında yer alanlar onlar. Karşılaşılan zorlukları en yeterli onlar görebilir ve yeni fırsatları birinci onlar fark edebilir. Bu noktada, dijital kolektif zekâ araçları büyük bir katkı sağlayabilir. Bu araçlar sayesinde yalnızca bir okulda değil, bir kentte hatta bir ülkede bile bu çeşit iştirakçi süreçler ölçeklenebilir hale gelir.