Depresyon ile ilaç almadan başa çıkmak mümkün mü?

Yataktan çıkmak istemiyorsunuz. Yorganı kaldırmak bile size dağ üzere bir iş geliyor.

Hiçbir şey yapmak istemiyorsunuz. Rastgele bir şeyden, o çok sevdiğiniz diziden, en beğenilen yazarınızın son romanından bile keyif almıyorsunuz.

Ya da telefon çalıyor, açmadan evvel “Acaba hangi makûs haberi alacağım?” diye kaygılanıyorsunuz.

Hemen endişelenmenize gerek yok.

Bu iki tablo, neredeyse herkesin vakit zaman karşılaştığı haller.

Fakat bu iki his halinden biri iki haftadan uzun sürüyorsa, hele hele toplumsal ömrünüzü, işinizi yahut özel münasebetlerinizi olumsuz etkiliyorsa değerli olabilir.

DEPRESYON VE TASA BOZUKLUĞU NEDİR?

Tecrübeli psikiyatri uzmanı Dr. Tuncay Barut depresyonu “normal his durumundan daha isteksiz, keyifsiz, mutsuz hissetme hali” olarak tanım ediyor.

“Anksiyete ya da korku bozukluğunu da ömrü fonksiyonelliğini bozacak kadar negatif yorumlama, negatif düşünme, olumsuz senaryoyu peşinen satın alma diye özetleyebiliriz” diye devam ediyor.

Getty Images

Milas’ta yıllardır klinik psikologluk yapan Eda Can da telaş bozukluğunu kaza yapma örneğiyle tanım ediyor:

“Kaza geçirmişse, tekrar kaza yaparsam diye endişelenmeye başlar. Kaza yaptığımızda hepimiz endişeleniriz lakin bir halde yavaş yavaş da olsa araç kullanmaya başlarız, bir mühlet biraz daha dikkatli olur, sonra eski otomatik tertibe döner.

“Kaygı bozukluğu olan bireyler ise bu türlü bir durumda araç kullanmamaya uğraş eder ve tasa da gitgide büyür.”

Hangi belirtiler ön plana çıkıyor?

Sağlık Bakanlığı depresyon belirtilerini şöyle sıralıyor:

• Kendini boşlukta ya da üzgün hissetme
• Hayattan zevk almama
• İştahta artma ya da azalma
• Uykuda artma ya da azalma
• Huzursuzluk ya da durgunluk
• Halsizlik ve yorgunluk
• Kendini kıymetsiz ya da hatalı hissetme
• Konsantrasyon zahmeti ya da kararsızlık
• Aklınıza sık sık mevt ya da intihar fikirlerinin gelmesi

Yine Sıhhat Bakanlığı’nın tarifine nazaran dert bozukluğunun temel belirtisi “bir neden yokken ya da bir neden olsa bile durumla uygunsuz olan, çok olan, denetlenemeyen nitelikteki endişe”.

Kişi, telaşlarının çok olduğunun farkında olsa bile tasalarını denetleyemiyor ve sakinleşemiyor.

Kaygı bozukluğu ve depresyon aslında birbirinden çok farklı ruhsal meseleler. Ama birinin oburunu tetiklediği durumlar da sık görülüyor.

Dr. Tuncay Barut, klinik tecrübelerine nazaran hadiselerin yarısından fazlasında bu iki rahatsızlığın birden görüldüğünü söylüyor ve ekliyor:

“Kaygı bir süre sonra çökkünlüğe sebep olabiliyor. Çökkünlük de bir mühlet sonra ümitsizlikle birlikte derde sebep olabiliyor.”

İLAÇ ALMADAN BAŞA ÇIKMAK MÜMKÜN MÜ?

Bu sorunun karşılığı hem evet hem hayır.

Uzmanlara nazaran hafif seyreden bir tabloda depresyon ve korku bozukluğu varsa, ilaç almadan durumu yönetim etmenin çeşitli yolları var.

Hem psikolog Can’ın hem de psikiyatrist Dr. Tuncay Barut’un listelerinin birinci sıralarında fizikî antrenman bulunuyor.

Barut “Kendimizi ihmal etmezsek, toplumsal hayatımızı ihmal etmezsek, egzersizimizi, beslenmemizi, fiziki sıhhatimizi ihmal etmezsek depresyonun gelişmesini engelleme bahtımız olur” diyor.

Barut’a nazaran birebir tavsiyeler, korku bozukluğu için de geçerli.

BBC Türkçe‘ye konuşan Türkiye Psikiyatri Derneği Lideri Prof. Dr. Serap Aydoğan Taycan da hafif seyreden depresyon ve telaş bozukluğu tablolarında şahsa yardımcı olabilecek tavsiyeleri şöyle özetliyor:

• Hayatımızın sorun alanlarını kaçmadan çözmeye çalışmak.
• Sosyal etrafımızın takviyesini sağlamak, artırmak ve toplumsal bağlantılarımızı güçlendirmeye çalışmak.
• Bedenimizi fizikî olarak da sağlıklı tutmaya çalışmak.

Can ise “Siz neyi seviyorsunuz? Evvel bu sorunun karşılığını bulmanız gerekiyor” diyor.

“‘Sevdiğim, benim yıllardır yapmayı ertelediğim ya da unuttuğum neler var? Bana ne yeterli gelir?’ sorularının cevabı neyse, kişinin yapması gereken şey de odur” diye de ekliyor.

Getty Images

Fakat uzmanlara nazaran hasta üstteki tavsiyelerden sonuç almakta zorlanıyorsa ilaç kullanmak kaçınılmaz hale geliyor.

Aynı vakitte Okan Üniversitesi Psikoloji Kısmı hocası olan Prof. Dr. Taycan hafif tablolarda beyindeki değerli kimyasallarının kendini toparlamasıyla durumun düzelebildiğini söylüyor lakin şu vurguyu da yapıyor:

“Ama bu kadar uzun sürmesine paha mi diye de bakmak gerekiyor.

“Biz ilaç tedavisine başladığımızda bunun aşağı üst ne kadar müddette geçeceğini öngörebiliyorsak, lakin bireye kimi dayanaklar sunup, kendi haline bıraktığımızda bunun daha uzun sürme ihtimali varsa, çok göze almamak gerekiyor diye düşünüyoruz biz tabip olarak.”

Prof. Taycan ayrıca depresyon ve telaş bozukluğu uzadıkça, fonksiyonellik ve toplumsal bağlantılarda bozulmanın yanı sıra inanç kaybı da yaşandığını söylüyor.

Eda Can orta ve ağır seyreden depresyon ve tasa bozukluklarında ilaç kullanımının değerli olduğunu vurguluyor:

“Böyle hastalara haydi git ‘resim yap’, ‘egzersiz yap’ diyemeyiz. Beyin kimyası bozuk. Evvel beyin kimyası düzelecek ki terapiyi alabilecek hale gelsin.”

‘KOL KIRILINCA ALÇIYA ALMAK GİBİ’

Prof. Dr Taycan anksiyete ve dert bozukluğu ilaçlarından korkulmaması gerektiğinin de altını çiziyor:

“Yeşil ya da kırmızı reçeteli değilse bir ilaç, rastgele bir bağımlılık yapan tesiri yok demektir.

“Elbette kimi yan tesirleri olabilir lakin tabiple birlikte bu süreci gerçek yönetirsek kişinin azamî konforunu sağlayacak biçimde kullanmasına imkan tanıyabiliriz.”

Doç. Dr. Barut da depresyon ve dert bozukluğu ilaçlarını kol kırılınca alçıya almaya benzetiyor:

“Kolumuz kırılıp alçıya alındığında, güzelleşmeyi derliyor, toparlıyor, süreyi kısaltıyor.

“İlaç da depresif bozukluklarda ya da telaş bozukluklarında alçı üzere hem güzelleşme sürecini kısaltıyor hem de konforunu artırıyor.”